Uzaktan Çalışma Yönetmeliği Yürürlüğe Girdi
İş Kanunu’nun 14. Maddesine 06.05.2016 tarihinde eklenen hükümler ile Uzaktan Çalışma hakkında genel düzenlemeler yapılmıştır. Bu genel düzenlemeler dışında hangi işlerde uzaktan çalışmanın yapılamayacağı, verilerin korunması ve paylaşılmasına ilişkin işletme kurallarının uygulanması gibi diğer konuların Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından çıkarılacak Uzaktan Çalışma Yönetmeliği ile belirleneceği düzenlenmiştir.
O tarihten bu yana çıkması beklenen ve Koronavirüs salgını nedeniyle uzaktan çalışma modelinin oldukça artması ile ihtiyaç haline gelen Uzaktan Çalışma Yönetmeliği, 10.03.2021 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Daha önce Uzaktan Çalışmada Fazla Mesai ve Uzaktan Çalışmayı Kabul Etmeme Hakkı ile ilgili yazdığım yazılarda, Yönetmelik henüz çıkmadığı için detayların Yönetmelikle belirlenebileceğini belirtmiştim. Bu yazıda da Yönetmelikte belirlenen hususlar ile ilgili değerlendirmede bulunacağım.
Uzaktan Çalışma Nedir?
Uzaktan çalışma, İş Kanunu’nda olduğu gibi yönetmelikte de “İşçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisi” olarak tanımlanmıştır.
Uzaktan çalışan işçi, iş görme ediminin tamamını ya da bir kısmını uzaktan çalışarak yerine getirebilir. Her iki durum da uzaktan çalışma kapsamındadır.
Yazılı Sözleşme Yapılmalıdır
Kanun doğrultusunda Yönetmeliğin 5. maddesinde de uzaktan çalışmaya ilişkin iş sözleşmesinin yazılı olarak yapılacağı belirlenmiştir.
Sözleşmede; işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi ve yeri, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, işveren tarafından sağlanan iş araçları, ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler, işverenin işçiyle iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümler yer
alır.
Aşağıda da belirteceğim üzere, hâlihazırda işyerinde çalışan işçinin uzaktan çalışmaya geçmesi halinde de, bu hüküm kapsamında yazılı bir uzaktan çalışma sözleşmesi yapılır.
Uzaktan Çalışmaya Geçiş
Yönetmelik ile hâlihazırda işyerinde çalışan işçinin, uzaktan çalışmaya nasıl geçeceği ile ilgili esaslar da düzenlenmiştir. İşyerinde çalışan işçinin iş sözleşmesi, işçinin ve işverenin karşılıklı anlaşması ile uzaktan çalışma sözleşmesine dönüştürülebilir. Tarafların anlaşması halinde taraflar arasında yazılı bir uzaktan çalışma sözleşmesi yapılır.
Ayrıca, işyerinde çalışan işçinin uzaktan çalışmayı talep etme usulü de belirlenmiştir. Buna göre işçi, uzaktan çalışma talebini yazılı olarak işverene iletir, işveren de işyerinde belirlenmiş usul doğrultusunda işçinin talebini değerlendirir.
İşveren; işçinin talebini değerlendirirken, işin ve işçinin niteliği gereği uzaktan çalışmaya uygunluğu ile işverence belirlenecek diğer kıstasları kullanır.
Bu değerlendirmenin tabi olacağı kıstaslar belirlenmemiş, uygulamaya bırakılmıştır. İşçilerin hangi hallerde uzaktan çalışmaya uygun olup olmadığı, hangi işlerin niteliği gereği uzaktan çalışma ile yapılamayacağının değerlendirmesi Yönetmelik ile işverenin takdirine bırakılmışsa da, uygulamada çıkacak içtihatlar bu konuda yol gösterici olacaktır.
İşçinin talebine ilişkin değerlendirmenin sonucu, 30 gün içerisinde işçiye talebin yapıldığı usul ile aynı şekilde bildirilir. Talep kabul edilmişse, işçi ve işveren arasında belirlenen esaslara uygun şekilde yazılı bir uzaktan çalışma sözleşmesi yapılır.
Uzaktan çalışmaya geçen işçi, aynı usulle tekrar işyerinde çalışma talebinde bulunabilir. İşveren bu talebi öncelikli olarak değerlendirir.
Uzaktan çalışma, mevzuatta belirtilen zorlayıcı nedenlerle işyerinin tamamında veya bir kısmında uygulanacak ise, uzaktan çalışmaya geçiş için işçinin talebi ya da onayı aranmaz.
İşçinin talebi, tarafların anlaşması ya da zorlayıcı neden olmaksızın, yalnızca işverenin talebi üzerine uzaktan çalışmaya geçiş için Uzaktan Çalışmayı Kabul Etmemek Mümkün mü? başlıklı yazıma bakabilirsiniz.
Uzaktan Çalışmanın Yapılamayacağı Haller
Yönetmeliğe göre aşağıdaki işlerde uzaktan çalışma yapılması yasaktır.
- Tehlikeli kimyasal madde ve radyoaktif maddelerle çalışmalar
- Bu maddelerin işlenmesi veya söz konusu maddelerin atıkları ile çalışmalar
- Biyolojik etkenlere maruz kalma riski bulunan çalışmalar
Ayrıca kamu kurum ve kuruluşlarınca ilgili mevzuatına göre hizmet alımı suretiyle gördürülen işler ile millî güvenlik açısından stratejik önemi haiz birim, proje, tesis veya hizmetlerden hangilerinde uzaktan çalışma yapılamayacağı; birim, proje, tesis veya hizmetten sorumlu olan veya hizmeti alan kamu kurum ve kuruluşunca belirlenecektir.
Çalışma Mekânının Düzenlenmesi
İşin niteliğine göre, uzaktan çalışmanın yapılacağı mekânda birtakım düzenlemeler yapılması gerekebilir. Örneğin evden call center (çağrı merkezi) hizmeti verilecek ise, bununla ilgili iletişim kanallarının evin bir bölümüne kurulması gerekecektir.
Bu hallerde çalışma mekânında yapılacak düzenlemeler, uzaktan çalışma başlamadan önce tamamlanmalıdır. Bu düzenlemelerden kaynaklanan maliyetlerin nasıl karşılanacağı, uzaktan çalışan işçi ile işveren tarafından belirlenir.
Malzeme ve İş Araçları
Uzaktan çalışan işçinin, iş sözleşmesi gereği göreceği iş için gerekli olan malzeme ve iş araçlarının işveren tarafından sağlanması esastır. Ancak taraflar, bu konuda farklı bir usul belirleyebilir.
İşçinin uzaktan çalışmasında kullanacağı malzeme ve iş araçlarının kullanım esasları ile bakım ve onarım koşulları açık ve anlaşılır bir şekilde işçiye bildirilmelidir.
İş araçları işveren tarafından sağlanıyor ise, işveren işçiye teslim ettiği iş araçlarının yazılı bir listesini hazırlar ve bir nüshasını işçiye verir, diğer nüshası işçi tarafından imzalanarak işçinin özlük dosyasında saklanır. Bu listede, iş araçlarının işçiye teslim edildiği tarihteki bedelleri de yer alır.
Ancak iş araçları, iş sözleşmesi içerisinde veya iş sözleşmesine ek olarak yazılı bir şekilde listelenirse, ayrıca bu belgenin düzenlenmesine gerek kalmaz.
Üretim Maliyetleri
Yönetmeliğin 8. maddesine göre, işin yerine getirilmesinden kaynaklanan mal veya hizmet üretimiyle doğrudan ilgili zorunlu giderlerin tespit edilmesine ve karşılanmasına ilişkin hususlar iş sözleşmesinde belirtilir.
Örneğin evden çağrı merkezi hizmeti vermek suretiyle uzaktan çalışan işçinin evine kurulan sistemlerin harcadığı elektrik karşılığı bedel, bu madde kapsamında üretim maliyeti olarak değerlendirilecek ve bunun iş sözleşmesinde belirlenmesi gerekecektir.
Çalışma Süresi
Yönetmelikte çalışma süresi ile ilgili olarak, İş Kanunu’ndaki kurallara bağı olarak uzaktan çalışmanın yapılacağı zaman aralığının ve süresinin iş sözleşmesinde belirlenebileceği, taraflarca çalışma saatlerinde değişiklik yapılabileceği düzenlenmiştir.
Uzaktan çalışmada da fazla çalışma, işverenin yazılı talebi üzerine, işçinin kabulü ile ilgili mevzuat hükümlerine uygun olarak yapılır. Uzaktan çalışan işçinin fazla çalışmasıyla ilgili detaylar için konuyla ilgili yazıma bakabilirsiniz.
İşverenin İşçiyle İletişim Kurma Ölçütü
Uzaktan çalışan işçi ile işveren, aralarında kurulacak olan iletişimin yöntemini ve zaman aralığını belirleyecektir.
Örneğin taraflarca, uzaktan çalışan işçi ile işverenin Whatsapp, Slack, Outlook gibi iletişim araçları ile yalnızca mesai saatleri içerisinde iletişim kurabileceği belirlenebilecektir.
Verilerin Korunması
İşin doğası gereği işçiler, işyerine ve yapılan işe dair verilere sahip olmaktadır. Uzaktan çalışma nedeniyle işverenin işçi üzerinde denetim yetkisinin zayıflaması, bu verilerin korunması ile ilgili özel bir düzenleme yapılması gerekliliğini doğurmuştur.
Bu kapsamda yönetmeliğin 11. maddesine göre işveren işçiyi, işyerine ve işe dair verilerin korunması ve paylaşımına ilişkin işletme kuralları ve ilgili mevzuat hakkında bilgilendirir ve bu verilerin korunmasına yönelik gerekli tedbirleri alır. Uzaktan çalışan işçi, işveren tarafından verilerin korunması amacıyla belirlenen işletme kurallarına uymakla zorunludur. İşveren, korunması gereken verilerin tanım ve kapsamını sözleşmede belirler.
İş Sağlığı ve Güvenliği
Yönetmeliğin 12. maddesi de Kanundaki düzenleme ile aynı doğrultudadır. Buna göre işveren, uzaktan çalışan işçinin yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmekle, gerekli eğitimi vermekle, sağlık gözetimini sağlamakla ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlüdür.
Uzaktan çalışan işçinin sağlık gözetimi, işyerinde çalışan işçinin sağlık gözetimi gibi olmayacaktır. Bu süreçte uygulamada, belli aralıklarla işçinin anlaşmalı sağlık kuruluşlarında rutin muayene olması ya da muayene günlerinde işyerine gelerek sağlık gözetimine katılması gibi formüller geliştirilebilecektir.
Av. Emre Yılmaz
Hukuki Danışmanlık Randevusu Talebinde Bulunmak İçin:
[email protected]