Gazetecilerin Kıdem Tazminatı Hakları
Gazeteciler ile işverenleri arasındaki iş ilişkisi, 5953 Sayılı Basın İş Kanunu’na tabidir. Bu kanunda, boşluk bulunan hallerde İş Kanunu’nun uygulanacağına dair bir hüküm yoktur. İş Kanunu’ndaki hükümler kıyasen Basın İş Kanunu kapsamında çalışan gazetecilere uygulanmaz. Bu nedenle İş Kanunu’na tabi işçilere uygulanan kıdem tazminatı hükümleri de gazeteciler için geçerli değildir. Gazetecilerin kıdem tazminatı hakları, Basın İş Kanunu ve genel kanun olan Türk Borçlar Kanunu kapsamında değerlendirilir.
Kanuna Göre Gazeteci Kimdir?
Kanunun 1. maddesine göre gazeteci, Türkiye’de yayınlanan gazete ve süreli yayınlarda, haber ve fotoğraf ajanslarında her türlü fikir ve sanat işlerinde, İş Kanunu’ndaki işçi tarifinin dışında kalan, ücret karşılığı çalışan kişilere denir.
Dolayısıyla Türkiye’de yayın yapmayan bir basın kuruluşunda çalışan kişiler, Türkiye’de yayın yapan bir basın kuruluşunda çalışan ancak fikir ve sanat işlerinde uğraşmayan kişiler bu kanun kapsamında gazeteci sayılmazlar.
İş Kanunu ile Basın İş Kanunu Farkları
Halen yürürlükte olan 1475 Sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesine göre bir işçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için, bir işyerinde en az 1 yıl çalışması ve iş sözleşmesinin işverence haklı nedenle feshedilmemesi veya işçinin haklı neden olmaksızın feshetmemesi gerekmektedir.
Basın İş Kanunu’nda kıdem tazminatı, 6. madde kapsamında düzenlenmiş ve kıdem tazminatının şartları ve hesaplanması bakımından İş Kanunu’ndan farklı birtakım kriterler benimsemiştir. Buna göre;
En Az 5 Yıllık Gazetecilik Hayatı Olması Gerekir
Kanuna göre bir gazetecinin kıdem hakkı kazanması için, gazetecilik mesleğinde en az 5 yıl çalışmış olması gerekmektedir. Ancak bu 5 yıllık sürenin tamamının aynı işverenin nezdinde olmasına gerek yoktur. Gazetecilik hayatının 5 yıldan fazla sürmesi, yani mesleğe ilk giriş yaptığı tarihten sonra 5 yıl boyunca gazetecilik yapmış olması yeterlidir.
5 yıllık süre, bireysel ya da toplu iş sözleşmeleri ile gazetecinin lehine olarak daha kısa bir süreye düşürülebilir.
Mesleğe Başlangıç Tarihi Nasıl Belirlenir?
Yargıtay; gazetecinin gazetecilik mesleğini başlangıç tarihini belirlerken, Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü’nün kayıtları ile işverenin kanunun 9. maddesi uyarınca mülkiye amirine yaptığı bildirim sonucu oluşturulan sicil kayıtlarının esas alınması gerektiğini belirlemiştir.
“Mukavelenin yapılışı işveren tarafından; feshi, fesheden tarafından Bölge Çalışma Müdürlüğüne, mülkiye amirliğine ve eğer gazeteci üye ise sendikasına değilse en fazla üyesi bulunan mesleki teşekküle on beş gün içinde beyanname ile bildirilir. Mülkiye amirleri bu beyannamelerin birer örneğini, gazetecinin kıdeminin tesbitine esas olmak üzere hemen Basın – Yayın ve Turizm Bakanlığına gönderirler.”
Madde 9 – Mülkiye amirine bildirilecek hususlar
Ancak gazetecinin meslek kıdemi bu kayıtlardan daha önce başladıysa fakat kayıtlara yansımadıysa, gazeteci bunu her türlü delille ispat edebilir.
Kıdem Tazminatı Mesleğe İlk Girdiği Tarihten İtibaren Hesaplanır
Gazetecinin iş sözleşmesi kıdeme hak kazanacak şekilde sona eriyorsa, kıdem tazminatının hesabında da İş Kanunu’na göre farklılıklar bulunmaktadır. Bir işveren nezdinde çalışan gazetecinin meslek kıdemi 5 yıldan fazla ise, son işveren gazeteciye mesleğe ilk giriş yaptığı tarihten itibaren hesaplayarak kıdem tazminatı ödemek zorundadır. Gazetecinin meslek kıdeminin bir kısmı başka işverenler nezdinde olsa dahi, son işvereni kıdem tazminatını tüm meslek kıdemi üzerinden öder. İşverenin ödemeyi yaptıktan sonra kendinden önceki dönemler için önceki işverenlere rücu hakkı bulunmaktadır.
Yargıtay bu durumu şöyle açıklamıştır:
Gazetecinin meslek kıdemi, gazetecinin meslekte geçirdiği toplam süreyi ifade eder. Kıdem tazminatı ve yıllık izin bakımından meslek kıdemi, gazetecinin gazetecilik mesleğine ilk girişinden itibaren geçerli olmaktadır. İşçinin başka işverenlere ait işyerlerinde edindiği kıdemi sonraki işverenler açısından belli yükümlülükler getirmektedir. Bunun nedeni, kıdemli gazeteciyi çalıştırmanın işveren için önemli bir fayda sağlaması ve yararlanan işverenin de bunun sonucuna katlanması gerekliliğindendir.
Ayrıca kıdem tazminatının bir işlevi de işverenin iş sözleşmesini keyfi sebeplerle feshetmesini önlemek ve istihdamı korumaktır. Basın İş Kanunu’nda kıdem tazminatı bakımından işverenin daha ağır bir yükümlülüğe tabi tutulması, basın özgürlüğünün korunmasının istenmesi olarak değerlendirilebilir.
Ancak gazeteci, daha önce kıdem tazminatı almış ise, bu tazminatın ilişkin olduğu dönem için tekrar tazminat talep etmesi mümkün değildir. Gazeteci ve işveren bunun aksini kararlaştırabilir.
“Bir defa kıdem tazminatı alan gazetecinin kıdemi, yeni işine girişinden itibaren hesaplanır. Ancak, buna aykırı olarak işverenle gazeteci arasında yapılacak mukavele muteberdir.”
Madde 6/8
Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?
Gazeteci kıdem tazminatı olarak, meslekteki her yılı için bir aylık ücreti kadar tazminata hak kazanır. Bir aylık ücretten kasıt, gazetecinin en son aldığı aylık brüt ücrettir. İş Kanunu’na tabi bir işçinin kıdem tazminatı giydirilmiş ücret üzerinden (yol, yemek vs. sosyal yardımlar dahil edilerek) hesaplanırken, Basın İş Kanunu’na tabi gazetecilerin kıdem tazminatına yol, yemek vs. sosyal yardımlar dahil edilmez.
İş Kanunu’na tabi işçiler için uygulanan kıdem tazminatı tavanı, gazeteciler için uygulanmamaktadır. Dolayısıyla gazetecinin brüt ücreti ne kadar yüksek olursa olsun, hesaplama o ücret üzerinden yapılacaktır.
Bunların yanında İş Kanunu’na tabi işçilerin kıdem tazminatı fesih anında ödenmesi gerektiğinden, ilgili düzenlemeler gereği fesih tarihinden itibaren bankalarca mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı uygulanmaktadır. Ancak Basın İş Kanunu’nda böyle bir düzenleme olmadığı için, gazetecinin kıdem tazminatı için fesih tarihinden değil, talep edildiği tarihten itibaren yasal faiz uygulanır. Yasal faiz bugün için yıllık %9 olarak belirlenmiştir.
İşveren Kıdem Tazminatını Taksitler Halinde Ödeyebilir mi?
İşverenin maddi imkansızlık içerisinde olduğu, işverenin mali vergisini tahakkuk ettiren maliye şubesinin, işyerinin zarar etmekte olduğuna karar vermesi şartıyla işveren; gazeteciye kıdem tazminatını taksitlerin toplam süresi 1 yılı aşmamak kaydıyla en fazla 4 taksit halinde ödeyebilir.
Gazetecilerin hangi hallerde kıdem tazminatı almaya hak kazanacağını başka bir yazıda detaylı bir şekilde işleyeceğiz.
Av. Emre Yılmaz
Hukuki Danışmanlık Randevusu Talebinde Bulunmak İçin:
[email protected]