Kira Artışı Nasıl Yapılır?

Kira Artışı Nasıl Yapılır?

4 Şubat 2022 168 Yazar: Emre Yılmaz

Çok hızlı artan kira fiyatları ve rekor enflasyon oranlarıyla birlikte kiracılar ve kiraya verenlerin gündeminde olan en önemli konulardan biri “Kira Artışı Nasıl Yapılır?” sorusunun cevabı. Devam eden bir kira ilişkisinde kira zammının nasıl yapılacağı; kira sözleşmesinde artış oranının belirlenip belirlenmediğine, kira ilişkisinin kaç yıldır sürdüğüne ve artışın yapılacağı ayda açıklanan enflasyon oranlarına göre belirlenmektedir.

Hem konut kiralarında hem işyeri kiralarında, kiracıların kiraya verenlere karşı daha zayıf durumda oldukları kabul edilmiş ve bu nedenle birtakım konularda kiracılar kanunen koruma altına alınmışlardır. Kira artışında belli bir sınır belirlenmiş olması da bu koruma kapsamında alınan tedbirlerden biridir.

Kanuna Eklenen Geçici Madde ile Üst Sınır %25 Olarak Belirlenmiştir

DİKKAT! – Bu makalede yer alan bilgiler, 11 Haziran 2022 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan kanuni düzenleme öncesi için geçerlidir.

Türk Borçlar Kanunu’na eklenen Geçici Madde ile, 11 Haziran 2022 ile 1 Temmuz 2023 tarihleri arasında yenilenecek olan ya da kira artışı yapılacak olan konut kira sözleşmelerinde, yapılacak kira artışlarının en fazla %25 oranında yapılabileceği düzenlenmiştir.

Buna göre 11 Haziran’dan sona yenilecek olan ya da kira artışı yapılacak olan bir kira sözleşmesinde, kira bedelinin %25’in üzerinde bir oranda artacağı hükmü varsa, %25’i aşan kısım geçersiz olacaktır. Dolayısıyla %25’in üzerinde kira artışı yapılması kanun ile açıkça yasaklanmıştır.

Sözleşmede TÜFE’ye göre artış yapılacağı yazılı ise de, 11 Haziran’dan sonra yenilenecek olan ya da kira artışı yapılacak olan bir kira sözleşmesinin kira bedeli %25’in üzerinde artırılamaz.

Eğer taraflar arasındaki sözleşmede artış oranı hükmü %25’in altında ise, bu halde sözleşmede yer alan oran uygulanacaktır.

İşyeri kiraları ise bu düzenlemenin dışında tutulmuştur.

YENİLENME TARİHİ 11 HAZİRAN 2022’DEN ÖNCE OLAN KONUT KİRA SÖZLEŞMELERİ İLE YENİLENME TARİHİ FARK ETMEKSİZİN İŞYERİ KİRALARI İÇİN AŞAĞIDAKİ BİLGİLER GEÇERLDİR

Taraflar Tüfe’den Fazla Artış Oranı Belirleyemez

Kira sözleşmesi yapılırken taraflar, kira bedelinin her yıl hangi oranda artacağını belirleme hakkına sahiptir. Ancak Türk Borçlar Kanunu’nun 344. maddesi, konut ve işyeri kiraları için bu konuda bir sınırlama getirmiştir.

Tarafların yenilenen kira dönemlerinde uygulanacak kira bedeline ilişkin anlaşmaları, bir önceki kira yılında tüketici fiyat endeksindeki oniki aylık ortalamalara göre değişim oranını geçmemek koşuluyla geçerlidir. Bu kural, bir yıldan daha uzun süreli kira sözleşmelerinde de uygulanır.

Türk Borçlar Kanunu m. 344/1

Buna göre tarafların sözleşmede belirlemiş oldukları artış oranı, tüketici fiyat endeksinde (TÜFE) açıklanan on iki aylık ortalamalara göre değişim oranından düşük ise geçerli, fazla ise geçersiz kabul edilecektir.

Örneğin sözleşmede kira artış oranı olarak “TÜFE ve ÜFE’nin ortalaması” yazılmış ise, bu hesaplama ile ulaşılacak olan miktar TÜFE oranının üzerinde olacağı için geçersiz olacak, en fazla TÜFE oranında artış/zam yapılabilecektir.

Aynı şekilde sözleşmede net bir oran belirlendiyse, örneğin kira bedelinin %50 zamlı ödeneceği yazılıysa, kira yenileme ayında açıklanan TÜFE oranından fazla olup olmadığına bakılacaktır. 2022 yılının Mayıs ayında yenilenecek olan kira sözleşmeleri için kira bedelinin artış oranının üst limiti %34,46’dır. Dolayısıyla kiraya verenin %50 zam isteme hakkı bulunmamakta, kira bedeli en fazla %34,46 oranında artırılabilecektir.

Ancak kira sözleşmesinde yenilenen kira yıllarında kira bedelinin %10 zamlı ödeneceği yazılıysa, bu durumda bu oran geçerli olacak, kiracı kira bedelini %10 artırarak ödemeye devam edebilecektir. Kiraya veren böyle bir durumda %10 değil %34,46 oranında zam yapılmasını talep edemeyecektir. Ancak kiraya verenin kira bedelinin tespiti davası açma hakkı saklıdır. Bu davanın hangi hallerde açılabileceğine başka bir yazıda değineceğiz.

Artış Oranı Belirlenmediyse Tüfe’yi Geçmeyecek Bir Oran Üzerinde Anlaşılır

Bazen kira sözleşmelerinde kira bedelinin artışının hangi oran üzerinden yapılacağı kararlaştırılmamış olabiliyor. Bu gibi durumlarda taraflar artışın hangi oran üzerinden yapılacağı konusunda anlaşamamışlarsa, başvuru üzerine hakim, Tüfe oranını geçmemek kaydıyla taşınmazın durumunu göz önüne alarak hakkaniyete göre bir artış oranı belirler.

Kira Artışı Tüfe’ye Göre Nasıl Hesaplanır?

TÜİK her ay; TÜFE’nin (Tüketici Fiyat Endeksinin) bir önceki aya göre, bir önceki yılın Aralık ayına göre, bir önceki yılın aynı ayına göre ve on iki aylık ortalamalara göre değişim oranlarını açıklamaktadır. Aşağıdaki tablo da, TÜİK’in 5 Mayıs 2022’de yayınladığı duyurusundan alınmıştır.

Kanunda bahsedilen oran da, bu tabloda işaretlenmiş on iki aylık ortalamalara göre değişim oranıdır. Kira sözleşmesi hangi ay yenileniyor ise, kira bedeli en fazla, o ay TÜİK tarafından açıklanmış olan on iki aylık ortalamalara göre TÜFE oranında artırılabilir.

Örneğin kira sözleşmesi 2022 yılının Mayıs ayında yenileniyor ise, diğer bir ifadeyle Mayıs ayından itibaren zam yapılmış bir şekilde kira bedeli ödenecek ise, Mayıs ayında TÜİK’in açıkladığı on iki aylık ortalamalara göre TÜFE oranına bakılır. TÜİK her ay bir önceki ayın oranlarını açıkladığı için, Mayıs ayında yapılacak zam, Nisan ayı verilerine göre yapılır. Dolayısıyla 2022 yılının Mayıs ayında yapılacak kira zammı en fazla %34,46 oranında yapılabilir. Kiraya verenin bu oranın üzerinde zam isteme hakkı yoktur.

Kira Süresi 5 Yılı Aşmış İse Tüfe Oranının Üzerinde Artış Yapılabilir

Kanun, kiracıları kiraya verenlere karşı korumakta ise de, bazı durumlarda kiraya verenlerin de bu durumdan zarar görmesini engellemeye çalışmaktadır. Örneğin yukarıda anlatılan kira artış oranındaki kısıtlamalar, bir kira ilişkisinde 5 yıllık bir süre için geçerlidir. Kira süresi 5 yılı aşmış ise, Tüfe oranını ile kısıtlanmaksızın, kiralanın durumu ve emsal kira bedelleri göz önünde tutularak hakkaniyete uygun biçimde yeni kira bedeli belirlenebilir.

Taraflar bu konuda anlaşmaya varamazlarsa, mahkemeye başvurarak kira bedelinin tespitini talep edebilirler. Mahkeme, yeni kira yılında uygulanacak kira bedelini; Tüfe oranı, kiralananın durumu ve emsal kira bedellerini göz önünde bulundurarak hakkaniyete uygun bir biçimde belirler.

Taraflarca bu konuda bir anlaşma yapılıp yapılmadığına bakılmaksızın, beş yıldan uzun süreli veya beş yıldan sonra yenilenen kira sözleşmelerinde ve bundan sonraki her beş yılın sonunda, yeni kira yılında uygulanacak kira bedeli, hâkim tarafından tüketici fiyat endeksindeki oniki aylık ortalamalara göre değişim oranı, kiralananın durumu ve emsal kira bedelleri göz önünde tutularak hakkaniyete uygun biçimde belirlenir. Her beş yıldan sonraki kira yılında bu biçimde belirlenen kira bedeli, önceki fıkralarda yer alan ilkelere göre değiştirilebilir.

Türk Borçlar Kanunu m. 344/3

Bu maddeye göre 5 yılı aşmış kira sözleşmelerinde yeni bir kira bedeli belirlendiğinde, sonraki 5 yıl için yine yukarıda anlatıldığı üzere Tüfe oranını geçmemek üzere kira artışı yapılabilecektir. Bu madde kapsamında tekrar Tüfe oranı kısıtlamasına bağlı kalmaksızın kira artışı yapılabilmesi için, bir 5 yıl daha geçmesi beklenecektir.

Bu noktada belirtmek gerekir ki, 10 yıldan fazla uzamış olan kira sözleşmelerini kiraya verenin, herhangi bir sebep göstermeksizin sonlandırma hakkı bulunmaktadır. Şartlarını buraya tıklayarak okuyabilirsiniz.

Kiraya Veren İstediği Zammı Alamadığı İçin Kiracıyı Tahliye Edebilir mi?

Kanunda kirada olan bir konut ya da işyeri için, kiraya verenin hangi hallerde tahliye talebinde bulunabileceği düzenlenmiştir. Kiracının kira bedelini belirli sürelerde ödememiş olması, kiracının yazılı olarak tahliye taahhüdünde bulunmasına rağmen tahliye etmemesi, kira sözleşmesinin 10 yıldan fazla süreyle uzamış olması, kiraya verenin kiralanana gereksinimi zorunluluk düzeyinde olması, kiralananın yeniden inşası veya imar sebebiyle tadilatı gerekmesi gibi haller bu tahliye sebeplerinden bazılarıdır.

Ancak tahliye sebepleri arasında, yapılacak olan kira zammında anlaşamamak bulunmamaktadır. Mevcut kira bedelinden memnun olmayan kiraya verenin, haklı nedenlere dayanıyor ve şartları var ise kira bedelinin tespiti ya da uyarlanması için dava açma hakkı olsa da, sırf bu nedenle kiracının taşınmazı tahliye etmesini isteme hakkı yoktur.

Av. Emre Yılmaz

Hukuki Danışmanlık Randevusu Talebinde Bulunmak İçin:
[email protected]